Başy » Kitaplar » САХАБАЛАР » СУХЕЙБИ РУМЫ
Демир Зырх (эшик) ичинде
СУХЕЙБИ РУМЫ
разыяллаху анху
Сөйгүли Пыгамберимизиң «Аллаха ве ахыръете иманы болан Сухейби бир энəниң өз чагасыны сөйши ялы сөйсүн» диен өвгүсине мынасып болан герчек сахаба... Демир зырхың (эшигиң) ичинде җызырдама гүнүң ашагында гарашдырылып азап берилен, беденинден этиниң дөкүленине серетмезден, иманындан дəнмейəн иман əри… Ады Сухейби Румы, күнъеси (лакамы) Эбу Яхя; аслы Сухейб ибни Синан ибни Мəлик Эн-Немридир. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем ене-де онуң хакында: «Ысламда өңдəкилер дөртдир: Мен Арабың, Сухейб Румуң, Селман Фарсың, Билал-да Хебешиң өңделигидир» диймек биле Сухейбиң шаныны мертебелендирип, онуң гадыр-гымматыны билдирипдир. Онуң Ыслам биле шерепленмеги шейле болупды:
«Оларың машгаласы какасының я-да атасының везипеси себəпли Басра тарапына ерлешипдилер. Византиялылыр бу ере гошун чекип, дөрт тарапы габадылар, бирнəчелерини есир алдылар. Чага боландыгы үчин Сухейб-де есирлериң арасындады. Узак йыллар есирликде отуран Сухейб Румлыларың дилини арапчадан-да хас говы билйəрди. Оңа Румы дийилмегиниң себəби-де шу ягдай билен баглыдыр. Оны гул эдип, Мекгеде Бени Келбден Абдуллах ибни Җудана сатдылар. Бу киши аз салымдан оны азат этди ве билеликде сөвда ишине башладылар. Сухейбиң йүзи нуранады, алтын сачлыды. Ол өрəн дүшүнҗели, этҗек ишини билйəн гайратлы йигит боландыгы үчин, гысга вагтың ичинде байларың хатарына гошулды.
Ол шол вагтлар тəзе диниң гелендиги ве Мухаммет саллаллаху алейхи веселлемиң пыгамбердиги хакындакы хабары эшидип, хич киме гөрүнмəн Сөйгүли Пыгамберимизиң болян ери болан Эркамың өйүне гитди. Баран бадына Аммар ибни Ясири гапың агзында гөрүп, оны озал танаянлыгы үчин оңа:
-Нəме этмек ислейəрсиң, Аммар?-дийди. О-да:
-Сен нəме этмек ислейəрсиң?-дийип җогап беренде, Сухейб:
-Мухаммедиң янына гирип айдян затларыны өз агзындан диңлəсим гелйəр-дийди. Аммар:
-Менем шунуң үчин гелдим-дийди. Икиси билеликде Ресулаллахың хузурына гирип, сөхбетини билеликде диңледилер.
Əлемлериң өвгүлиси саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң мүбəрек агызларындан чыкан хүнҗи дəнеси ялы сөзлер, оларың көңүллеринде иман нуруның парламагына себəп болды. Икиси бирликде бейгат (əхде вепалылык) үчин эллерини Ресулаллаха узадып, бир вагтда иман гетирип, Ыслам биле шереплендилер.
Билал, Аммар, Хаббаб ве Сухейл разыяллаху анхум (Алла олардан разы болсун!) эзизлеримиз Ыслам билен илки шерепленен йигитлерден болуп, олар Мекге гарыпларынданды. Аркаларында дурҗак якын хоссарлары болмандыгы үчин олара мүшриклер тарапындан азар яманы берилди. Демирден көйнек гейдирилип, говруп барян Гүнүң ашагына зыңылдылар. Беденлери гызгын демре япыщдырыланда этлери дөкүлди. «Ине, булар Мухаммеде табын болан кимселер» дийип, яңса алындылар.
Бир гүн кемсидилмелере чыдамадык Сухейб разыяллаху анху мүшрүклере шейле җогап берди: «Хава. Биз Мухаммет саллаллаху алейхи веселлеме табын болан ве онуң билен биле болмакдан леззет алян кимселердирис. Биз ынандык, сиз ынанмадыңыз. Бүтин гөзелликлер Ысламдадыр». Чекйəн җебир-җепаларына серетмезден, олар Ыслам нуруны гизлемедилер. Бетеринден бетерине дучар болдулар, йөне иманларындан йүз дөндермедилер. Чүнки олар кынчылыкдан соң аңсатлыгың гелҗегине, Алла ёлунда бу берилйəн азапларың гутарҗакдыгына халыс йүрекден ынанярдылар. Себəби олар Җеннет ёлуның кынчылыклар билен гуршаландыгына дүшүнип, белалара сабыр этдилер ве максатларына етдилер.
Хиҗрете ругаст берлипди. Сухейб разыяллаху анху хем Мединə хиҗрет эдип, мүшрүклериң зулумындан гутулмак ислейəрди. Эмма мүшрүклер оңа пəсгел берди. Яшы-да илерлəпди. Көңлүндәки ышк ве мухаббет нәмә дурянам болса, Ол Сөйгүлиниң янына гидип, онуң билен биле болмак үчин гөзүне хич зады гөрненокды. Җаныны, малыны, дүнйəсини Серверимизиң ёлунда пида этмəге тайярды. Ол бир гүн пурсат тапып, гизлин ягдайда Мекгеден чыкып, екеҗе өзи дүңле чөллерде ёл ашмага башлады. Көңлүндəки Пыгамбер сөйгүси оны гөйə яшардан ялыды. Әден хер əдими оны Сөйгүлə якынлашдырярды. Йөредигиче беденине тəзе бир гүйч гелйəрди.
Мүшрүклер Сухейбиң хиҗретини эшидип, деррев атланып, онуң ызындан етдилер. Оларың өзүне якынлашып гелйəнини гөрен Сухейб, окларыны чыкарып яйына дирəп, олара:
-Эй, курайшлылар! Мени танаярсыңыз, иң говы атыҗыдыгымы, окумың нышана дегмəн гечҗек гүманының ёкдугыны сизе айтмагың гереги-де ёк болса герек. Хер атылан окуң гаршылыгында бириңизи ере сермəн, маңа голайлашып билмерсиңиз. Ене гылыҗым-да бар. Онуң тə элимде бир бөлеги галянча йылдырым ялы чакмагы, гарпышмагы довам этҗекдирин-дийип хайкырды.
Ызарлап геленлер дурды. Ичлеринден бири геплемəге башлады: «Сен Мекгə эҗиз хем гарып халыңда гелдиң. Соң мал-дүнйəң эеси болдуң, инди хем-ə өзүң гидип хемем мунча дөвлети əкитҗекми? Биз муңа ёл бермерис» дийди. Сухейб разыяллаху анху-да:
-Эгер малымы гойсам, мени өз башыма гойберерсиңизми?-диенде, олар:
-Хава-дийдилер. Сухейб разыяллаху анху янындакы бар мал-дүнйəсини берип, өзүни хем динини мүшрүклериң элинден халас этди. Малыны берип, динини сатын алды.
Ол эбеди багтыярлыгы үчин, ынанан дини үчин, дүнйəсини берди. Ол өрəн говы түтҗарды (сөвдегәрди), эдерини билйəрди.
Сухейб разыяллаху анху хич гынанман, ядаман Мединə тарап ёлуны довам этди. Ахырында саг-саламат Сөйгүли Пыгамберимизе говушды. Хузурына баранда Серверимиз оңа йылгырып, шейле хадысаны бушлады.
-Сөвдаң пейдалы болды, Эй, Сухейб!
-Алыш-бериш пейдалы болды…-дийди
Соңра болса ол хакында назыл болан аяты керимəни окады: «Ынсанлардан шейле кимселер бардырки, Аллахың разылыгы үчин өзүни ве малыны пида эдер; Реббиниң разылыгына етҗек болуп, җанындан, малындан йүз дөндерер. Аллах, гулларына соңсуз мерхемет ве рехим эесидир» («Бакара» сүреси; 207-нҗи аят)
Сухейб разыяллаху анху хош сөзлери билен дегишмеги говы гөрерди. Бир гүн олар Сөйгүли Пыгамберимизиң хузурында отыркалар, тəзе хурма гелипди. Серверимиз сахабалара хурма пайлап, Сухейбе дегишме əхеңинде:
-Гөзүң агырса-да хурма ийҗекми, эй, Эбу Яхя?-дийди. Сухейб-де:
-Эй, Ресулаллах! Мен агырмаян тарапы билен ийəйҗек-дийди. Муңа Ресулы Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз хем отуранларың хеммеси гүлүшдилер.
Сухейб разыяллаху анху өкде окчыды. Атан окы хөкман нышана дегерди. Ол Бедир, Ухуд, Хендек сөвешлерине илкинҗилериң хатарында гатнашды. Улы гахрыманчылыклар гөркезип, Сөйгүли Пыгамберимизе зелел (зыян) гелмезлиги үчин өзүни Ол саллаллаху алейхи веселлемиң өңүне тутды. Янындан айрылмады.
Ол гөреш мейданында гахрыман əр, эли ачык, җомарт йигитди. Хер кесе ягшылык эдип, ийдирип-ичирерди. Бир гезек Хезрети Омар разыяллаху анху оңа:
-Сен көп ийдирип-ичирйəң, бу исраф болмазмы?-дийди. О-да:
-Мен Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемден: «Сизиң иң говыңыз пакырлары дойран ве салам берендир» диенини эшитдим» дийип, җогап гайтарды. Хезрети Омар разыяллаху анху оны эй гөрерди. Өзи яралананда, тə ерине халыпа сайланянча, оны өз ерине векил тайын этди. Җыназасыны-да онуң окамагыны весъет этди. Ол үч гүн җемагата намаз кылдырды.
Етмиш яшларындака милады йыл хасабының 658-нҗи йылында Мединейи-Мүневвереде арадан чыкан Сухейб разыяллаху анху Җеннетил-Бакы гонамчылыгында депин эдилди.
Керемли Хакдан олар ялы ышк ве мухаббет долы көңле эе болмагы ве иманларындан дəнмейəн, дини үчин дүнйəсини пида эден ол җомарт ынсанларың шепагатларына мынасып болмагы дилег эдйəрис. Әмин.