Başy » Kitaplar » САХАБАЛАР » ХАКИМ ИБНИ ХЫЗАМ
Пушман эдип, гөз яшы диңмейән
ХАКИМ ИБНИ ХЫЗАМ
разыяллаху анху
Хаким ибни Хизам разыяллаху анху Ыслама гич гирендиги үчин пушман эдип гөз яшлары диңмейән сахаба… «Бизи диңе аталарымыза уймагымыз харап этди» дийип, өмрүниң ахырына ченли гөз яш дөкен гамхор ынсан… Хасраты, пушманы гутармаян бир тобакәр гул…
Хезрети Хатыҗа Энемизиң доганының оглы болан Хаким ибни Хизам разыяллаху анху аслы барҗамлы машгалада етишди. Ол акыллы-башлыды. Җахылыет дөврүнде Кәбә зыярата гелен хаҗылара малындан белли пай айрып, олары ийдирип-ичирерди.
Ол җахылыет дөврүнде Сөйгүли Пыгамберимизиң якын достуды. Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлемден бәш яш тапавудының боландыгына серетмезден, ол Серверимиз билен достлуклы гатнашыкдады.
Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Хезрети Хатыҗа Энемизе өйлененден соң, Хаким биле араларындакы баг хас-да кувватланды. Хаким дайзасының өйүне аркайын гелип-гидип, Ысламың гөзелликлерини гөрйәрди. Эмма энтек онуң гөзлери бу гөзелликлери гөренокды. Ол диңе Мекге фетх эдилен гүни, Ыслам билен йигрими йыл соң шерепленди.
Ол Серверимизе шейле якын болса-да, нәме үчин гиҗә галды? Өзи-де гең галярды. Аслында ол Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлеми илкинҗи тассык эденлерден болмалыды. Онуң чакылыгына илкинҗи ылганларың бири шо болмалыды. Эмма йыллар гечсе-де, ол Ыслама гирмейәрди. Хер задың өз вагты барды. Белки ол сәхедине гарашандыр.
Ол көңүллери мусулманчылыга ыснышдырылан сахабалардандыр. Хунейн газадында оңа йүз дүе берилди. Мекгәниң фетхи гиҗеси онуң хакында Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Эсхабына шейле дийди: «Мекгеде мүшрүк болуп галмаларына разы болмадыгым ве Ыслама гирмеклерини арзувладыгым дөрт киши бардыр. Булар: Аттаб ибни Усейд, Җубейр ибни Мутъим, Хаким ибни Хизам ве Сухейл ибни Амрдыр»
Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Мекгә гиренде Эбу Суфян ве Хаким ибни Хизама гарап, шейле сесленди: «Ким Аллахдан башга ылах болмадыгына, Мухаммедиң онуң гулы ве илчисидигине шаятлык этсе, эмниетдедир (аман берлендир).
*Ким Кәбеде отурып, ярагыны ташласа эмниетдедир, амандыр.
*Ким гапысыны япып, өйүнде отурса эмниетдедир.
*Ким Эбу Суфяның өйүне гирсе эмниетдедир.
*Ким Хаким ибни Хизамиң өйүне гирсе эмниетдедир, амандыр»
Хакимиң өйи Мекгәниң ашакы кысымында, Эбу Суфяның өйи-де үст тарапындады. Өзүне гадыр гойланыны билен Хаким Ресулаллахың хузурына гелип, келимейи-шехадет гетирип, Ыслам биле шерпленди.
Ол Җахылыет дөврүндәки ягшы ишлерини мусулман боландан соң хем довам этди. Өрән җомартды. Бир гүн ол Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлемден Ысламдан өңки эден ягшылыкларының өзүне пейдасының дегҗегини я дегмеҗегини сорады. Фахры-Каинат Серверимиз-де оңа: «Сен гечмишдәки хайырларыңдан өтри мусулман болдуң» дийип, җогап берди.
Хаким Ысламың леззетини алып, җахылъетде гечен гүнлери үчин пушман эдип, аңырсына чыкып билмеди. Хемише аглады. Бир гүн оглы:
-Кака, нәме сени агладяр?-дийип соранда, оңа шейле җогап берди:
-Оглум көп зат үчин аглаян. Эмма агламагымың баш себәби Ыслама гич гиреним. Энчеме ягшы ишлерде башда болуп билмедигим. Ана, шонуң үчин аглаян. Хеммеси гечди. Мен инди дүнйә ялы алтын сарп этсемем, гечени ызына долап билмен.
Бедир, Ухуд сөвешлеринде Алла мени саклады. Шонда өз-өзүме: «Индиден соң, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң гаршысына гидип, Курайша көмек этмерин, Мекгеден чыкмарын» дийдим. Эмма бираз вагтдан ене мүшрүклере гошулдым. Хер гезек мусулман болмагы ниет эденимде гаррылара середип, шолардан гөрелде алардым. Кәшкә бейтмеседим. Бизи диңе, аталарымыза ве өңүмиздәки гиден улулара уймагымыз харап этди. Инди мен агламан ким агласын, оглум!».
Ондан он дөрт асыр соң бу дуйгулар билен яшаян ким билсин, гөр, нәче ынсанлар бардыр? Соң пушман этмез ялы, башдан көңүллеримизи Ыслама ачмак иң говы чыкалга болса герек. Хаким ибни Хизам разыяллаху анху бу меселеде бизе иң говы мысалдыр. Ысламсыз гечен гүнлере агламак герек. Чүнки Ыслам дурмушдыр, дириликдир, җанлылыкдыр. Ол ынсаны ынсан эдер ве ынсан ялы яшамагы өвредер.
************
Хаким ибни Хизам разыяллаху анху Ыслама шейле бир багланды велин, иман онуң калбында гүллер ачды. Ол иманы угрунда әхли задыны пида эдип билҗек дереҗә етди. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме душманлыкда сарп эден хер зады, хер вагты үчин гаршылык берҗекдигине өз-өзүне сөз берди.
Ол мүшрүклериң илкинҗи топланан ери болан, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң өлдүрилмели дийлен ери болан Дарун-Недвәни йүз мүң дирхеме сатды. Шейдип, ол йигренҗи гечмишиң йүзүне бир перде чекди. Алан пулларының хеммесини Алла ёлуна багышлады. Курайш яшларындан бири оңа:
-Курайшдан галан иң говы мирасы сатдың, ага-диенде, Хаким:
-Хейхат (бейле дәл) огул. Бүтин говы затлар гитди. Диңе таквалык галды. Мен оны дерегине Җеннетде бир өй алмак үчин сатдым-дийди.
*************
Ол бир хач сапарында овадан маталар япылан дүелери биле йүз дүйәни әкидип, Алла үчин гурбан этди. Башга бир хач сапарында Арафатда йүз гулы азат этди. Үчүнҗи хаҗында мүң гоюн гурбан эдип, этлерини пукаралара дагатды.
Хаким ибни Хизам разыяллаху анху Хунейн газадындан соң Ресулы-Экрем Серверимизден ганымат исләнде, Ресулаллах оңа шейле дийди:
-Хаким! Бу дүнйә малы датлыдыр. Небсе хош гелер. Ким док гөзлүлик билен алса, о кимсәниң малына берекет берлер. Ким ачгөзлүк билен алса, о малың берекети ёкдур. Берен эл, алан элден хайырлыдыр.
Ресулаллахдан бу сөзлери эшиден Хаким: «Эй, Ресулаллах! Сенден соңра хич кимден хич зат ислемеҗекдигиме, тә өлйәнчәм кимседен бир зат алмаҗакдыгыма Сени Хак билен иберене касам эдйәрин» дийди.
Хаким касамында дурды. Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху оңа Бейтул-малдан айлык язды. Эмма ол алмады. Хезрети Омар разыяллаху анхуның заманында ене алмады. Хезрети Омар разыяллаху анху халк арасында еринден туруп: «Эй, мусулманлар! Сизлер шаят болуң. Мен Хакими айлыгыны алмага чагырян, йөне ол алмаяр» дийип, онуң берен сөзүне вепалыдыгыны ыглан этди.
Хаким ибни Хизам разыяллаху анху өмрүниң ахырына ченли сөзүниң эеси болуп яшады. Ол алан эл дәл-де, берен эл болды. Ысламдан узакда гечирен вагтлары үчин аглады. Пушман этди. Бизлере-де аҗайып нусга болуп, хайырлы ишлере ховлукмаклыгы, гиҗә галмазлыгы өвредип, ахыръете гөч этди.
Кырк төвереги хадыс-шериф роваят эден Хаким ибни Хизам разыяллаху анху хиҗриниң 60-нҗы йылында арадан чыкды.
Керемли Хакдан онуң халыс ыхласыны, дурнуклылыгыны бизлере-де ыхсан этмесини ве о йылдызларың шепагатларына мынасып болмагы ныяз эдерис. Әмин.