Başy » Kitaplar » САХАБАЛАР » ЭБУЛ-АС ИБНИ РЕБИ
Ресулаллахың илкинҗи гиеви
ЭБУЛ-АС ИБНИ РЕБИ
разыяллаху анху
Эбул-Ас ибни Реби разыяллаху анху Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң илкинҗи гиеви… Ысламдан өң Серверимизиң гызы Зейнебе өйленен дүрс, ынамдар, сөвдегәр… Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемизиң аял доганының оглы… Өмрүнде хич ялан сөзлемейән, догручыллыкдан айрылмаян, ачык, мерт йигит… Халкың ынамыны газанан, ягшы хәсиетли, вепадар ынсан…
О, Мекгели Курайыш тәҗирлериндендир. Какасының ады Реби болуп, эҗеси Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемизиң аял доганы Хале бинти Хувейлиддир. Ол Ыслам дини гелмезден өң Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң иң улы гызы Зейнебе өйленди. Олар дурмуш гуранларындан бирнәче йыл геченсоң, Алла Тагала соңкы Пыгамбери ве иң соңкы дини-Ысламы иберди. Хезрети Мухаммет Мустафа саллаллаху алейхи веселлеми өзүне гул ве илчи эдип сайлады. Ондан якын гарындашларыны оярмагы эмр этди. Оңа илкинҗи ынан Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемиз болды. Соңра гызлары Зейнеп, Рукыййе, Умми Гүлсүм ве Патма ызлы-ызына Ыслама гирдилер.
Эбул-Асың ыслам билен шерепленмеси узак вагт алды. Ол аталарының динини аңсатлык билен терк этмеди. Аялы Зейнеби җуда сөййәнлигине серетмезден, онуң гирен динине гирмеди. Онуң Ыслама гелишиниң хекаясы гөйә бир дирилиш дессаныны ядыңа саляр.
Онуң сөйги долы көңли барды. Догручыл хем вепалыды. Халк сөвда үчин элиндәки пулы оңа табшырарды. Башарҗаң хем ынамдар сөвдегәрди. Агыр кервен тиркәп, сапара чыкарды. Бир гезек Мекгә гиренде, гаршылаянлардан тәзе диниң гелендиги, Мухаммедиң иң соңкы пыгамбер хөкмүнде Алла тарапындан иберилендиги барадакы хабары эшитди. Өйүне баранда аялына:
-Какаң Пыгамбер болдумы?-дийди. Зейнеп-де:
-Хава! Какамың хей шу гүне ченли ялан сөзләнини эшитдиңми?-дийди. Соңра:
-Мен-де мусулман болдум, сенем ынанармысың?-дийди.
Эбул-Ас деррев җогап бермеди. Хениз вагты гелмәнди. Зейнеп разыяллаху анха онуң көңлүни ыслама тайярламалыды. Кабул этмегине пәсгел берйән себәплери ортадан айырып ташламалыды. Ол өңде гоян максдына етип билмек үчин атасы өйүнде алан тербиеси биле адамсына хызмат этмеги довам этди. Оны гүлер йүз биле гаршылады, догалар эдип угратды. Ызындан хидаята дүшмеси үчин Реббимизе көп ялбарды. Догаларында оны хич унутмады. Пурсат тапса, оңа ысламың ынсаны ве ахлакы гөзелликлерини, какасының асла ялан сөзлемейәндигини, «Мухаммедул-Эмин» болушыны ве тәзе гелен дин биле ынсанъетиң рахатлыга говушҗакдыгыны дүшүндирмәге чалышды. Онуң Ыслам биле шерепленмесини иследи.
Ыслам гүн гечдигиче, Мекгеде яйрамага башлады. Мусулманлар бирдир-икидир көпелдигиче Курайшың аксакалларының Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме душманчылыгы артды.
Серверимизиң ики гызы Эбу Лехебиң ики оглуна адаглыды. Улы гызы Зейнеп болса Эбул-Аса дурмуша чыкыпды. Курайышлылар булары айырып Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизе эзъет бермеги мейиллешдирдилер. Огулларына онуң гызларыны “бошадың” дийип, буйрук бердилер. Эбу Лехебиң огуллары Утбе билен Утейбе какаларының сүтемине чыдаман, Рукыййе билен Умми Гүлсүми бошатдылар. Шейлеликде, Алла Тагала Хабыбының бу ики гүлүне мүшрүк эли дегмәнкә, халас этди.
Мекгеде кəпирлигиң етҗек дереҗесине етен вагтында олар үйшип, Эбул-Асың өйүне гелип, оңа-да Ресулаллахың гызыны бошатмагыны исләп:
-Серет Эбул-Ас! Сен акыллы-башлы адамсың! Аталарының дининден дөнмеҗек дереҗеде дүрссиң. Аялың сениң диниңи терк этди. Оны бошат. Биз сени Курайыш аялларының иң оваданындан исләниңе өерели-дийип, оңа өз ниетлерини мәлим этдилер. Эмма Эбул-Ас булара гулак асман, мертлерче олара:
-Ёк! Ёк! Асла оны бошатман. Зейнебими асла бошатман-дийип хайкырды. Ол янёлдашының үстүне тозан гондурмады. Чүнки оны җан-дил билен сөййәрди. Эбул-Ас аялының хызматындан, хорматындан, сөйгүсинден, эдебинден, нәзиклигинден ве башарныгындан өрән хошалды. Ол шейтмек биле машгаласына болан сөйгүсини аңыры яны билен гөркезмегиң хөтдесинден гелди.
Сөймек, сөйүлмек, сөйгә лайык болмак не гөзел зат… Сөйги иң улы багды. Сөйги ныгматды, кувватды… Сөйги билен бирлешенлер айрылмазды. Муны мүшрүклер ниреден билсин?..
Мекгели мүшрүклер тәзе мусулман боланларың ызына дүшүп, олары динден дөндермәге чалышярдылар. Эмма хич кимсәни ысламдан дөндерип билмейәрдилер. Көңли эеленен ынсан нәдип о гүнеши терк эдип билсин? Мүшрүклер бичәреликден яңа нәтҗеклерини билмән, зорлуга, сүтеме йүз урдулар. Зулум-сүтем биле ысламың өңүни алмак иследилер. Хоссарсыз, гарып ве ялңыз мусулманлара эзъет чекдирдилер. Җокрама Гүнүң ашагында эңредип гамчыладылар. Янып дуран чәгәниң үстүнде ятырып эзъет бердилер. Эмма хич бир мөмүни иманындапн дәндирип билмедилер. Зулумлары бетерлешди. Мусулманлары догуп дөрән ата юртларындан чыкмага меҗбур этдилер. Ахыры хиҗрете (гөчмеклиге) ругсат берилди. Илки Хебешистана, соңра Есрибе (Мединə)…
Мусулманлар топар-топар болуп Есрибе хиҗрет этдилер. Гысга вагтдан соң, Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз-де Хезрети Эбу Бекир разыяллаху анху биле бирликде Мекгеден чыкдылар. Есрибе ерлешип, о ерде илкинҗи месҗидиң гурлушыгыны башладылар. Соңра Мекге ве Медине мусулманлары бири-бирлери билен доган дийлип, ыглан эдилди.
Энсар (Мединедəки мусулманлар) мухаҗирлере (Мекгели мусулманлара) гуҗак ачды. Элиндәки бар-ёгуны доганлары билен пайлашды. Хат-да доганларыны өзлеринден өңе тутдылар. Гысга вагтың ичинде улы кувватлы гүйч мейдана чыкды.
Мекге мүшриклери ысламың Мединеде кувватланып, яйрамагына разы болмадылар. Олар мүң адамлык гүйч тайярлап, Мединә йөриш этмегиң карарына гелдилер. Бу хабары алан Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз хем сахабаларыны җемләп, олар биле маслахатлашды. Курайышлылары шәхериң дашында гаршыламак үчин Мединеден чыкып, Бедирде өзлерине ер тайярладылар.
Ики тарап Бедирде чакнышды. Бу Ысламың илкинҗи сөвешиди. Бу сөвешде гарындашлар дайы-еген, ата-огул бири-бири билен урушдылар. Еке-екеден башлап, сөвеш бирден туташды. Ики гошун бири-бириниң ичине гирди. Курайышлылар бозгунчылыга учрап, гачмага башлады. Алла Тагала Перишделери биле пыгамберине ярдам этди. Гөзе гөрүнмейән гошунлар ара гирди. Энчеме мал, ганымат (олҗа) ве есир алынды. Нетиҗеде, сөвеш мусулманларың еңиши билен тамамланды.
Рахмет Пыгамбери Серверимиз есирлер хакында сахабалар биле маслахатлашды. “Фидъелерини алып бошатмалы” диен карара гелдилер. Эбул-Ас хем есирлериң арасындады. Ол аялы Зейнепден фидъе үчин пул сорады. О-да пул билен той эденде Хезрети Хатыҗа разыяллаху анха Энемизиң дакан монҗугыны иберди.
Эбул-Ас барып, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлеме ол затлары берди. Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз монҗугы танап, йүзи-гөзи үйтгеди. Ятламалар гөз өңүнден гечип, гам-гусса батды. Онуң халыны гөрүп дуран эсхабы-кирам:
-Эй, Ресулаллах! Сизи бейле гынандаран зат нәме?-дийип сорадылар. Серверимиз:
-Бу монҗугы Хатыҗа өз эли биле Зейнебиң бойнуна дакыпды. Эгер лайык хасапласаңыз, муны эесине гайтарып берелиң!-дийди. Эсхабың әхлиси бир агыздан:
-Дерхал гайтарың, эй, Ресулаллах! Сиз гынанмасаңыз боляр-дийдилер.
Эбул Ас есирликден халас болды. Монҗук хем пулы ызына гайтарылып берилди. Диңе бир шерт барды. О болса Мекгә баранда, Зейнеби Мединә ибермелиди. Чүнки аяты-җелиле гелипди. Индиден бейләк мусулман аял мүшрик эркеге халал дәди. Назыл болан аяты керимәниң манысы шейледи: «Ынанан аяллар мундан буяна капырлара халал дәлдир. Капырлар-да мөмүн аяллара халал болмазлар». («Мумтехине» сүреси: 10-нҗы аят).
Эбул-Ас мертлиги хем догручыллыгы билен халк арасында таналярды. Ол берен сөзүнде дурмалыды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем берен сөзүнде тапылмагы хөкманды. Зейнеби-де сөййәрди. Ондан айырылмак Эбул Ас үчин бу дүнйәниң иң агыр җепасыды. Мүшрүклерде олары айрып билмәндилер. Эмма ол сөз берипди. Инди ыза дөнме ёкды. Сөз намысды. Берен сөзүнде дурмалыды. Ол Мекгə барып, берен сөзүни унутмады ве Зейнеби Мединә иберди. Онуң бу болшундан хошал болан Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем: “Эбул-Ас маңа догрусыны айтды ве сөзүнде дурды” дийип, ондан разылыгыны билдирди.
Эбул-Ас башарҗаң, дүрс хем ынамдар сөвдегәрди. Халкың ынамына гирипди. Адамлар сөвда үчин малларыны оңа берердилер. Онуң улы сөвда кервени барды. Өзи-де кервениниң янындады. Ол хиҗри йыл хасабының 6-нҗы йылында Курайышың өзүне аманат берен затлары билен Шамдан гелйәрди. Мединейи-Мүневверә якынланларында кервениң үсти басылды. Зейд ибни Харрисе разыяллаху анхуның ёлбашчылыгындакы эсгерлер Ис диен ериң төвереклеринде кервене хүҗүм этди. Зейд разыяллаху анху кервениң башында Эбул Асы гөрүп, достларына шейле дийди:
-Дуруң, хич кими өлдүрмәң! Хеммесини дири тутуң. Ган дөкүлмесини ислемейәрин.
Кервениң чар-төвереги габалыпды. Бу сөзлери эшидип дуран кервендәкилер җанларына дегилмеҗегини билип, табын болдылар. Зейд разыяллаху анху есирлериң хеммесини Мединә әкитда. Ол кервенбаша мыхман ялы чемелешди. Чүнки ол Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң гиеви, гызы Зейнеп разыяллаху анханың адамсыды. Шу пурсатда бир аз вагт өң айра дүшүпдилер. Эмма араларындакы сөйги хич эгсилмәнди. Арадан 4 йыл гечипди. Бу йыллар Эбул-Аса асырлара барабар болупды. Муңа серетмезден Ыслама гелмəнди. Шу себәпден бир-бирлерине «дайзамың оглы», «дайзамың гызы» дийип йүзленйәрдилер. Кервен Мединә гидип барярка о-да дайзасының гызына говушмак үчин планлар бичйәрди. Гиҗәниң гараңкылыгында Мединә гиренлеринде Эбул-Ас бирден-кә йитирим болды. Ызындан ок атмакчы болянлара Зейд разыяллаху анху гаршылык гөркезди-де:
-Ховлукмаң, о сизиң доганыңыз болмак карарына гелди-дийди.
Эбул-Ас гөни Зейнебиң гапысына барды. Ондан аман иследи. Зейнеп разыяллаху анха-да гызы Умаме билен икисини өйде гоюп, дашары чыкды. Месҗиде барды. Эртир намазы кылынярды. Гапыда дурды-да:
-Эй, мусулманлар! Мен Алланың Ресулының гызы Зейнепдирин. Хер кес эшитсин ки, мен дайзамың оглы Эбул-Аса аман бердим-дийип сесленди. Сөйгүли Пыгамберимиз намаздан соң, эсхабына:
-Мениң эшиденими сизем эшитдиңизми?-дийип сорады. Олар-да:
-Хава, эй, Ресулаллах!-дийдилер. Серверимиз:
-Зейнебиң аман беренине бизем аман бердик-дийди.
Эбул-Асың көңли инди Ыслама ачылыпды. Мединеде галҗакды. Эмма өзүне аманат берлен маллар нәме? Ол шу пикирлери келлесинде айлап, малларың бөлүшилйән ерине гелди. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз онуң халыны, көңлүндәки ышгыны гөрди-де эсхабына:
-Эгер макул билсеңиз, Эбул-Асың әхли малларыны ве достларыны гайтарып берелиң-дийди.
Серверимизиң шу весъетинден соң есирлер азат эдилди. Олҗа алнан маллар ызына берилди.
Олара ынанмаян Эбул Асың гөзи-көңли долды. Деррев келимейи-шехадат гетирмек иследи. Эмма Курайшың гыбатындан чекинди. Ол өзүне аманат берлен малларыны эелерине говшурып, шондан соң Ыслама гирендигини ыглан этмелиди. Ол шу карара гелди. Мекгә шу дуйгулары билен гирди ве кервени гаршылаянлара малларыны табшырды-да, олара:
-Менде хайсыдыр бир алгысы галан бармы?-дийип, үч гезек сорады. Хер гезекде-де:
-Ёк-диен җогабы алды. Ене-де ол:
-Менден хәзире ченли ялан сөз эшитдиңизми?-дийди. Олар-да:
-Ёк, эшитмедик-дийдилер. Шу шекилде халкың шаятлыгыны алан Эбул-Ас:
-Алладан ант ичйән. Мединеде мусулман болмак карарына гелдим. Диңе: «Малларымыза эе болмак үчин динини үйтгетди» диймезлигиңиз үчин шу ере гелдим-дийди ве гаты сес биле келимейи-шехадет гетирип, Ыслама гирендигини ыглан этди.
Ол мүшрүклериң аласармык болуп дуран вагтында өйүне гидип, өз гошларыны дүесине йүкледи ве Мединә, көңүллер солтанына ве сөйгүли Зейнебине говушмак хасраты биле ёла дүшди. Гиҗе-гүндиз диймән ёлуны довам этди. Ахыры Мединә саг-саламат барып, догры Пыгамберимизиң месҗидине уграды.
Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз эсхабы биле сөхбет эдйәрди. Хузурына барып отурып, келимейи-шехадат гетирди. Эсхабы-кирам онуң мусулман болмагына җуда бегенип, Зейнеп разыяллаху анха бушламак үчин онуң өйүне ылгадылар.
Эбул-Ас разыяллаху анху-да Зейнеп разыяллаху анханың өйүне гитмек үчин ругсат сорады. Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз ругсат берди-де, аз салымда соң өзлериниң-де барҗакдыгыны айтды. Соңра бирнәче эсхабы билен бирликде гызының өйүне гелип, Эбул-Ас ибни Реби разыяллаху анху биле никаларыны тәзеледи. Икисине-де хайыр-догалар этди.
Эбул-Ас разыяллаху анху мунча йыл гиҗә галанының пушманы биле Зейнеп разыяллаху анха бакып:
-Ичимдәки ве дашымдакы бутлары терк эдип гелдим, Зейнебим-дийди. Бир мүддет мухаббет гөзяшларыны тутуп билмән, Алла Тагала хезретлерине шүкүр сеҗделерини этдилер.
Эбул-Ас разыяллаху анхуның милады йыл хасабының 628-нҗи йылының майында Худайбие әхтлешмесинден бәш ай өң, мусулман боландыгы роваят эдилйәр. Онуң ыслам биле шереплениши дирилик дессаныны ятладяр. Мухаббетдәки сырың гүйҗини гөз өңүнде җанландыряр. Сөйгүниң, мәхир-мерхеметиң, сабырың эретмеҗек задының ёкдугыны бизлере гөркезйәр. Дүрс, сөйги долы көңүле эе болан ынсаның етмеҗек мензилиниң ёкдугыны ныгтаяр.
Эбул-Ас разыяллаху анхуның Хезрети Алы разыяллаху анху билен биле Емене гидендиги ве о ерде бир мүддет галандыгы накыл эдилйәр. Ондан хайсыдыр бир хадыс роваяты гелмәндир. Алы хем Умама атлы ики чагалары болупдыр. Алы кичиҗиккә өлүпдир. Умаме хем Хезрети Патманың “ызымда галан чагаларыма эелик гөзи билен сереет” диен весъети эсасында Хезрети Алы разыяллаху анхуве дурмуша чыкыпдыр.
Эбул-Ас ибни Реби разыяллаху анху хиҗри йыл хасабының 12-нҗи, милады йыл хасабының 634-нҗи йылында арадан чыкды. Аллах ондан разы болсын. Керемли Хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.