Başy » Kitaplar » САХАБАЛАР » УМЕЙР ИБНИ САД
Етимликден хәкимлиге
УМЕЙР ИБНИ САД
разыяллаху анху
Умейр ибни Сад разыяллаху анху чагака мусулман болан йигитлерден… Яшының кичиҗиклигине серетмезден, Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң ызында дуруп намаз окамакда ыза галмаян, месҗитден айрылмаян ашыклардан… Ысламың нуры билен етишип, етимликден хәкимлиге ченли бейгелен мүҗәхит гахрыман… Ребби өзүни догры ёлдан айырмадык чага сахаба…
О хениз бәбекгә какадан етим галды. Эҗеси Гулас ибни Сувейд атлы Эвс кабыласындан бир бая дурмуша чыкды. Умейр шу машгалада улалды. Гулас оңа ата мерхеметини гысганмады. Умейр хем оны какасы ялы сөйүп, хормат этди.
Билеҗе месҗиде гидип гелердилер. Эҗеси муңа җуда бегенерди. Ол чагасының Пыгамбер сөйгүси билен долмасыны исләрди. Кичиҗик Умейр о сөйги билен улалярды. Умейр етгинҗеклик чагына геленде машгала улы сынаг билен габатлашды. Ине, шейле:
Фахри-Каинат Пыгамберимиз саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз хиҗретиң докузынҗы йылында Византиялылар билен сөвешмек үчин тайярлык гөрүлмесини эмр этди. Тебук сапарына чыкылмалыды. Томус мөвсүми боланлыгы үчин ыссы ховада мивелер етишипди. Якып-яндырып барян җөвзалы гүнлерде сапара чыкмак небислере агыр дегйәрди. Гөйә бу сапар мөмүн билен мынапыгы бири-биринден тапавутландырян сынаг мысалыды.
Мөмүнлер сапара тайярлык үчин зат бармек ярышына башладылар. Олар Аллахың ве Ресулының ёлунда нәмеси бар болса, бүтин малларыны берйәрдилер. Мынапыклар-да хөвеслери гачырмага, рухдан дүшүрмәге, айратын отурлышыкларында Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз хакында геп гепләп, шүбхе дөретмеклиге чалышярдылар.
Умейр ибн Сад кичиҗикди, эмма месҗитден айрылмазды. Ол мөмүнлериң хайырлы иш үчин нәхили ярышяндыкларыны өз гөзлери билен гөрди. Хезрети Эбу Бекир, Омар, Осман, Алы разыяллаху анхум Серверимизиң нәмелери бар болса, гетирип хеммесини Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң өңүне гояндыкларының җанлы шаяды болды. Абдырахман ибни Авф разыяллаху анхуның омзунда бир чувал алтынлары орта дөкенини, мухаҗир хем энсар аялларының зынатлаыны чыкарып, Серверимизе беренлерини гөрди.
О яш җәхтинден кичиҗик болса-да, акылы хемме зада етйәрди. Дүшүнҗеси гиңди. Умейр хайыр ярышында какасы Гуласы гөрмәндиги үчин кейпсиз халда өйүне доланды. Ол какасының шунча байлыгының бардыгына гарамаздан, сес-седасыз отуранлыгына дүшинип биленокды. Умейр өе гелип, какасының гайрат дамарларыны херекете гетирмек үчин, месҗитде гөрен затларының әхлисини гүррүң бермәге башлады. Гөзлери яшардян гең сахналары бирме-бир накыл этди. Бүтин эсхабы кирамың малы-җаны билен ярышяндыгыны, шертлериң кынлыгына серетмезден оларың шехитлик күйсеги билен уруняндыкларыны, сапара гошулмак үчин гарша-гарша хайыш эдйәндиклирини, эмма булара Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлемиң җогап бермәндигини гүррүң берди. Себәби мүнер ялы дүелериң саны азды. Гулас булары диңләп, соңунда Умейриң акыл-хушуны гидирҗек шу җүмләни айтды: «Эгер-де Мухаммедиң доганларымыз үчин айданлары догры болса, эшеклерденем пес болалың».
Умейриң эсси айылыпды. Бу нәхили бейле боляр? О гүне ченли иманлы хасаплап, ата орнуна сөйүп йөрен адамсы бу сөзи нәдип агзындан чыкарды? Ол инди нәме этмели? Бираз салым пикирленен Умейр онуң айдан затларының әхлисини гидип, Ресулы Экреме саллаллаху алейхи веселлем айтҗакдыгыны Гуласа дуйдурды-да, дерхал месҗиде гидип, Гуласдан эшиденлирини Серверимизе гүррүң берди.
Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз Умейри янында отурдып, месҗиде гелмеси үчин Гуласа хабар иберди. О-да деррев гелди. Серверимиз ондан:
-Умейриң эшиден сөзи нәме?-дийип, соранда, Гулас:
-О ялан сөзләп, маңа төхмет атыпдыр-дийип, пасыкылыгыны, икийүзлилигини гизлемекчи болды.
Кичиҗик Умейр болан-гоян затлара акыл етирип билмән, агламага башлады. Эмма онуң садакаты (догручыллыгы) етерликди. Умейр гөзлерини яшлап, янан йүреги билен Аллаха дога этмәге башлады:
-Эй, Реббим! Пыгамбериң Мухаммет саллаллаху алейхи веселлеме догрыны-яланы белли эдйән аяты индер-дийип, Алла Тагала ялбарды.
Халыс йүрекден эдилен дога Алла Тагаланың хузурында дерхал кабул болды. Бираз соң Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизи рахатлык халы гуршап алды. Сервери-Каинат аз вагтдан соң өзүне гелип, назыл болан вахыны мәлим этди. Гулас горкусындан нәме дийҗегини билмән: «Эй, Ресулаллах! Тоба эдйәрин»-дийип, хатасының багышланмасыны иследи. Назыл болан аятың манысы шейледи:
«(Эй, Мухаммет! О сөзлери) айтмандыкларына дегишли Аллаха касам эдйәрлер. Аслында о күпүр сөзүни элбетде сөзледилер ве мусулман боландан соң, капыр болдылар. Башармаян затларына (Пыгамбере каст этмәге-де) сынандылар. Ве диңе Аллах ве Ресулы өз лутуфларындан (мəхрибанчылыкларындан) олары байлашдырандыгы үчин өч алмага ниет этдилер. Эгер тоба этселер, олар үчин хас хайырлы болар. Йүз өвүрселер, Аллах олары дүнйәде-де, ахыръетде-де эзъет бериҗи азаба дучар этҗекдир. Ер йүзүнде оларың не досты, не-де ярдамчысы бардыр». («Тоба» сүреси:74-нҗи аят).
Умейриң гөзлери бу гезек бегенчден яшарды. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз мүбәрек эли билен онуң гулагыны тутуп:
-Эй, етгинҗек! Гулагың эшиден задыны догры эшидипдир. Реббиң сени догрулады-дийди.
О, чагака Ресулаллаха табын болупды. Онуң сөйгүсини гелди-гечер сөйгүлере чалышманды. Иман меселесинде дурнуклыды. Динине гайымды. Яшлыгы шейле гечди. Өмрүни бу ышк хем ыхлас биле Аллах ве Ресулының ёлунда дүнйә дегишли хер бир задыны, хат-да җаныны берип билҗек дереҗеде ынанчлы гечирди.
Ол Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде Хумуса хәким тайын эдилди. Хумус халкыны топлап, Ысламың сарсмаз өлчеглерини, үйтгевсиз принциплерини шейле билдирди:
-Эй, җемагат! Ысламың мәкәм гала, сынмаз гапыдыгы шүбхесиздир. Ысламың галасы адалат, гапысы болса хакдыр. Гала йыкылып, гапы дөвлен махалы бу диниң юрды харап эдилер. Солтан хөкүмли болса, ыслам дөвлети болар. Солтаның хәкимлиги гамчы билен урмак, гылыч билен өлдүрмек дәлдир. Диңе адалат билен хөкүм этмек ве хакы ерине салмакдыр.
Умейр ибни Сад разыяллаху анху Хумусда бир йыл галды. Халыпаның эмри билен Мединә дөнди. Хезрети Омар разыяллаху анху оны ене-де Хумуса ибермек ислесе-де, ол машгаласының яшаян обасына гитмек үчин ругсат сорады. Халыпаң ругсады билен обасына гитди.
Бирнәче ай геченден соң, Хезрети Омар разыяллаху анху оңа (мысапыр) мыхаман иберди. Умейр үч гүн өйүнде болан мыхманына диңе арпа чөрегини хөдүр эдип билди. Дүнйә малындан хич зат топламанды. Хәкимлик оны үйтгетмәнди. Халыпаның иберен динарларыны-да алмак ислемеди. Эмма машгаласы хайыш эдип дурансоң, алмалы болды. Эртеси гүн ене о пулы өзүне харч этмеди. Төверегиндәки мәтәчлере даргатды.
Ине, иман нуры билен калплары парлаян йигитлер!.. Йылдыз ынсанлар!.. Өзлери мәтәч болсалар-да, доганларына пайланлар!.. Малдан-чагадан пейда болмаҗак гүне тайярлананлар!.. О горкулы гүнде пеналанмак үчин Аллах ёлуна пайланлар… О гүн ормак үчин экенлер!..
Умейр ибни Сад разыяллаху анху Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде арадан чыкды. Ол ахыръете, дүнйә малындан хич зат гойман гөчди. Аллах ондан разы болсун. Керемли Хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.