Başy » Kitaplar » САХАБАЛАР » ХАССАН ИБНИ САБИТ
Сөз ве язгы билен җихәд эден сахаба
ХАССАН ИБНИ САБИТ
разыяллаху анху
Хассан ибни Сабит разыяллаху анху Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң шахыры хөкмүнде таналан сахаба… Шыгырлары билен Ысламы бейгелдип, мүшрүклериң хүҗүмине гаршы Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлеми ве эсхабыны гораглан йигит… Илкинҗи гезек сөз хем язгы билен җихад этмек шерепине етен мүҗәхит гахрыман…
О Есрипде догулды. Серверимизден 7 я-да 8 йыл өң дүнйә гелди. Хазреч кабыласының Нечҗар огулларының тиресиндендир. Эҗеси Фериа бинти Халиддир. Кунйеси Эбул-Велид, лакамы «Ресулаллахың шахырыдыр». Эбул Хүсам (кесгир гылыч) ве Эбул Мударриб (говы сөвешиҗи) атлары билен хем ятланяндыр.
О җахылъет дөврүнде-де мешхур шахырларданды. Гассаны хөкүмдарларының көшгүнде галарды. Шыгырлары билен дөвлет баштутаныны өвүп, бол-бол пешгешлер аларды. Указда ярышлара гатнашарды. Онуң «Ламиййе касыдасы» өрән мешхурдыр. Онуң ыслам билен шерепленмеси хиҗрет йылына габат гелйәр. Ол шо дөвүрлер 60 яшларында болмалы.
Хассан ибни Сабит разыяллаху анху мусулман боланындан соң, Ики Җахан Гүнеши Серверимизиң янындан айрылмады. Иң говы шыгырларыны Онуң үчин язды. Онуң хузурында мүшрүклериң шахырларына агызлы җогаплар берди. Җахылъет дөврүниң көнелишен хөкүмлерини тире-тайпа меселесиндәки нәдогры дүшүнҗелерини диле гетирип, язан шыгырлары арап кабылаларының арасында улы мешхурлык газанды.
О яшы бирчене барандыгы, өзүниңем җуда хорлугы үчин сөвеше гатнашмады. Эмма мусулманлары өвен, җихада чагырып, оларың гахрыманчылык дуйгуларыны җошдурян шыгырлар язып, җихаддан хем ыза галмады. Ысламы җошгуны чар тарапа яйды. Халкың арасында бу җошгуны оярмага чалышды.
О нәзик калплы, юка йүреклиди. Бир гүн достлары оңа: «Бедир газадына гатнашмадыгың үчин җихад согабыны алмадың» диенлеринде, муңа җуда гынанды. Онуң хасраты йүзүнден билдирип дурды. Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем онуң бу перишан халыны гөрүп:
-Хассаның сөзлери душмана ок зарбасындан хас тәсирлидир-дийип, оңа теселли берди.
Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз онуң шахсына ве сенедине гадыр гоярды. Шыгырларыны окамагы үчин Месҗиди Небевиде (Пыгамберимизиң месҗидинде) онуң үчин мүнбер ясатды. Хассан ибни Сабит разыяллаху анху бу мүнберде Ысламыети өвен шыгырлары окады. Сөзлери билен Ыслам душманларыны ерден алып, ере салды.
Онуң яңсылайҗы шыгырлары мүшрүклериң арасында тәсирлер дөретди. Рахмет Пыгамбери Серверимиз оңа шейле мазмундакы шыгырлары язанда Хезрети Эбу Бекирден маглумат алмагы весъет этди.
Ол бир гүн Ыслам душманларының йүзүни гаралдян яманлыкларыны орта гоян бир шыгыр окады. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз онуң кесгир гылыч ялы сөзлеринден тәсирленип, оңа:
-Эй, Хассан! Мүшрүклериң, капырларың йүзүгарачылыкларының хеммесини орта гой. Җебрайыл сениң билен биледир. Эсхабың яраг билен сөвешиши ялы, сен-де дил билен сөвеш эт-дийди.
Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң шейле ач-ачан эмрдир весъетлери Хассан ибни Сабит разыяллаху анхуның җошгуныны хас-да артдырды. Дили хас-да кесгирлешди. Шыгырлары мүшрүклери яралады. Шейлеликде, ол сөз ве язгы билен җихад этме шерепине илкинҗи говшанлардан болды.
О шыгырлары билен җихад эдйәрди. Онуң сөзлерини диңлейәнлер шыгырларының тәсири билен мусулман болярдылар. Шейдип, ол Ыслама иң улы хызматы эдйәрди. Хиҗретиң 9-нҗы йылында Бени Темим кабыласындан етмиш кишиниң Ыслам билен шерепленмесине онуң айдан шыгырлары себәп болды. Ине, шейле:
Темим огуллары бир топар болуп, есирлерини алмак үчин Мединә гелди. Янларында иң мешхур хатып (дилевар, сөз сөзлейҗи) ве шахырларыны-да алып гелдилер. Оларың Утарид атлы дилевары Серверимизиң хузурында еринден туруп, өз кабыласыны өвди Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз онуң гаршысына Сабит ибни Кайсы чыкарды-да, оңа:
-Тур, эй, Сабит! Мунуң геплерине гаршылыклайын җогап бер-дийди.
Сабит дерхал еринден турды. Алла Тагаланың бейиклигине ве Пыгамбер саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң өвгүсине дегишли гүррүңлер этди. Геленлер бу гүррүңиң тәсири астында галдылар.
Оларың хатыпларындан соң, шахырлары шыгыр окамага башлады. Пыгамберимиз олара гаршы-да Хассан ибни Сабит разыяллаху анхуве ышарат этди:
-Тур, эй, Хассан! Булара сен-де гаршылыклайын җогап бер! Аллахың Ресулының адындан сен җогап бер-дийди. Ызындан болса:
-Эй, Реббим! Оны Рухул-Кудус (Җебрайыл перишде) биле гүйчлендир-дийип, дога этди.
Хассан разыяллаху анху улы ышк хем җошгун билен еринден туруп, узак бир шыгыр окады. Ол Ысламың фазылетини, ахлагыны ве бейлеки динлерден үстүнлигини хеммелер дүшүнер ялы эдип, ачып гөркезди. Оларың шахырларыны хайранды гойды. Хатда шол топарың баштутанларындан Акра ибни Хабис өзүни саклап билмән:
-Аллаха касам эдйәрин ки, Мухаммет алейхис салама хемише бизиң билмейән көмегимиз гелйәндир. О хөкман максадына етҗекдир. Хер кесден үстүн гелҗекдир. Онуң хатыбыдыр шахыры-да бизиңкиден энчеме эссе артыкмачдыр. Сеслери-де бизиң сеслеримизден хас җанлы ве хайбатлыдыр-дийип гыгырды-да, Ики Җаханың Гүнеши Серверимизе голайлашып, келимейи-шехадет гетирип, мусулман болды. Онуң Ыслам билен шереплененини гөрен бейлеки достлары-да Ыслама гирдилер.
Фахри-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң оларың хеммесиниң бирден Ыслама гиренине хошы гелди. Сөйгүниң нышаны хөкмүнде хеммесине совгат берип, есирлерини бошатды.
Хассан ибни Сабит разыяллаху анху бу шыгырларында шейле мазмундакы манылы сөзлери айтды:
-Аллахдан горкан ве онуң динини кабул эден хер ынсан багтлы болар. Ынсанларың иң җомарды, мусулманларың иң ызда галанларына етишмез. Оларың песелдени гайдып бейгелмез. Бейгелденини хич бир эл ере дүшүрмез. Олар гоңшуларыны махрум эдип гоймазлар. Хеммеси нәзикдир. Олара душман боланлар хемме затдан махрум галар.
О шыгырларында аят ве хадыслардан ылхам алды. Хикмет хем җихад меселелери шыгырларында эсасы ер алды. Ол Хезрети Омар разыяллаху анхуның дөврүнде бирнәче гезек мүнбере чыкып, шыгыр окады. Ол Ики Җаханың Гүнеши Серверимизи бир шыгрында шейле аңлатды:
Сизден говусыны гөзлерим гөрмеди асла,
Сизден гөзелини догурмады хич бир эне.
Хер айыпдан ве кемден пәк ярадылдыңыз,
Гөйә ислейшиңиз ялы ярадылдыңыз.
Хиндистанда, Мүсүрде ве Тунусда диваны нешир эдилен Хассан ибни Сабит разыяллаху анху 120 яшларындака Мединейи-Мүневвереде арадан чыкды. Аллах ондан разы болсун. Бирнәче хадыс роваят эденлиги накыл эдилйәр. Керемли Хакдан шепагатларыны ныяз эдерис. Әмин.