Başy » Kitaplar » САХАБАЛАР » ЭБУ БЕРЗЕ ЭЛ-ЭСЛЕМИ
Хорасан диярында бир җихəд əри
ЭБУ БЕРЗЕ ЭЛ-ЭСЛЕМИ
разыяллаху анху
Эбу Берзе эл-Эслеми разыяллаху анху зухд (теркидүнйəлик) ве намысың гөрелдеси болан йигит… Етимлер ве пакыр-пукаралар билен биле болмагы сөен, олар билен эртир-агшам ийип-ичмекден леззет алан, пукарапервер сахаба… Гечиримли, песпəл, мерхемет хем мухаббет долы ынсан… Дүнйə ишлеринде кынлашдырыҗы дəл, аңсатлашдырыҗы болмагы өзүне шыгар эдинен иман əри… Илкинҗи мусулманлардан… Ысламы яймак ниети биле Хорасан ве Мерв (Мары) тарапларына ченли гиден җихəд əри…
Ол адындан көп күнъеси билен таналяндыр. Эбу Берзе диен күнъели башга сахаба-да ёкдур. Аслы ады Надледир. Какасының ады Убейддир. Ол Ыслама илки чагырылян гүнлерде мусулман болды. Бүтин газатлара гатнашды. Ресулаллах саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз Мединə геленден соң, оны Эбу Бекир разыяллаху анху билен доган дийип, ыглан этди.
Ол Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден хич айрылмады. Онуң хузурында көңлүни нур билен долдурды. Өмрүни онуң ышыгы билен айдыңлатды. Ёк вагтында-да О Сөйгүли саллаллаху алейхи веселлеме тозан дегиртмеди. Ол ярадылышы боюнча өрəн гечиримлиди. «Аңсатлашдырың, кынлашдырмаң! Сөйүң, йигренмəң!» диен хадысы- шерифини өз дурмуш дессурына өвүрди. Ерине гөрə динде аңсатлыгы үндемегиң эсас болмалыдыгыны айдарды. Ерине гөрə ругсат биле амал эдерди.
Ол Ики Җаханың Гүнеши Серверимизе шейле бир җаны-тени билен багланыпды велин, ол хакында онуң гаршысына кимдир бири бир сөз айтса я херекет этсе, муны асла кабул эдип, чыдап отурып билмейəрди. Бир гезек Абдуллах ибни Зияд ондан бир зат сорамак баханасы билен Фахры-Каинат саллаллаху алейхи веселлем Серверимиз хакында артыкмач, герекмеҗек херекет этди. Эбу Берзе разыяллаху анху бу херкете җуда гахарланып, оңа лайык болан җогабы берди.
Эбу Берзе разыяллаху анху таквалыкда хем намысҗаңлыкда гөрелде аларлык ынсанды. Өмрүни таквалыкда яшады. «Алла Тагала гулундан малыны нəдип газаныны, нəме харч эдйəнини хөкман сораҗакдыр» диерди. Газананыңда-да, харч эдениңде-де шуны хемише ятдан чыкармалы дəлдигини текрарларды. Өзи не гымматлы эшик геер, не-де гымматлы ата мүнерди. Айры-айры ики матадан тикилен көйнек геерди. Ол шу херекетлири билен таквалыкда яшамагы унудан достларыны-да оярарды. Эден херекетлерининиң догры дəлдигини айдарды
Эбу Берзе разыяллаху анху пукараперверди. Пакырлара, етимлере, хоссарсызлара мерхеметлиди. Олары эртир-агшам нахарларды. Хат-да олар билен биле ийип ичерди. Гарыплар билен бирликде иймек, оларың дердини диңлемек ве хем элинден гелен көмеги этмек, олары бегендирмек Эбу Берзе разыяллаху анхуның эндигине өврүлипди. Хасан бин Хаким онуң эҗесиниң айданларыны шейле диле гетирйəр: «Эбу Берзе хер гүн эртир-агшам бир газан нахар эдип, пукаралара, дул аяллара, етимлере дагадарды».
Ол батыргайлыкда-да нусгалык ынсанды. Мекгəниң фетхи гүни мусулман хызматкəрини өлдүрен мүшрүк Абдулузза ибни Хатал өлүм җезасындан гутулмак үчин Кəбəниң өртүсине сыгыныпды. Ики Җаханың Гүнеши Серверимиз бүтин Мекгелилере хытап эдип:
-Ким Кəбəниң өртүсине сыгынып, аман дилесе, ол амандадыр-дийип, умумы аман берипди. Диңе ики киши шуңа дегишли дəлди. Олардан бири Абдулузза ибни Хаталды. О бир мусулманы өлдүрипди. Ол шу себəпден гүнə гечилишигиң дашында галыпды. Серверимиз онуң ишини битрмеги Эбу Берзе разыяллаху анхуве табшырып, ышарат этди. О-да дерхал онуң ишини битирди.
Эбу Берзе разыяллаху анху Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизиң дарел-бакыя гөч этмесинден соң, Хезрети Омар разыяллаху анхуның заманында Басра ерлешди. Сыффын сөвешинде Хезрети Алы разыяллаху анхуның тарапында болды. Хариҗилер билен болан Нехреван сөвешине, шейле-де Хорасан фетхлерине-де, Эзарике дийлен азгын топарлар билен болан сөвешлере-де гатнашды. Мерван ве Абдуллах ибни Зубейриң дөвүрлеринде йүзе чыкан мусулманларың арасындакы дава-җенҗеллерден дашда галды. Төверегиндəкилери-де бу хили чекишмелерден дашда болмаклыга чагырды.
О Ресулы-Экрем саллаллаху алейхи веселлем Серверимизден 44 саны хадысы-шериф роваят этди. Булардан он едиси Кутуби-ситтеде (алты ынамдар хадыс китапларында) ерлешдирилди. Онуң накыл эден хадысларындан бири-де шудур:
«Хич бир гул кыямат гүнүнде өмрүни ниреде түкедип, ылмы билен нəхили ишлер эденлигинден, малыны нəхили газанып, ниреде харч эденлигинден, беденини ниреде хар эденлигинден соралянча дуран еринден гымылдамаз». (Тирмизи; Кыямат 1) (Рыязус-салыхын Терҗ ве Шерх, җ 3, с 62)
Эбу Берзе эл-Эслеми разыяллаху анхуның ниреде ве хачан арадан чыканлыгы анык билинйəн дəлдир. Кəбирлери хиҗриниң 60-нҗы, кəбирлери болса хиҗриниң 64-нҗи йылында, милады йыл хасабының 684-нҗи йылында дийип, накыл эдипдирлер. Хат-да онуң Хорасанда шехит боландыгы барадакы пикирлери өңе сүренлер-де бардыр. Аллах ондан разы болсун.
Керемли Хакдан Эбу Берзе разыяллаху анхуның ахлагындан пай алмагы ве шепагатларына лайык болмагы ныяз эдерис. Әмин.