Başy » Кuran » ЮСУФ СУРАСЫНЫҢ ТЕФСИРИ » СОҢЛАМА
СОҢЛАМА
Ине шу аят билен Юсуф сурасы тамамланяр. Расулуллах(сав)и барламак үчин сораг соран яхуды ве христиан алымлар ол Юсуф(ас)ың роваятыны билмез өйтдүлер. Эмма Аллахың индерен аятлары Инҗил (Библия) ве Төвратдакы дүшүндиришлерден хас гөврүмли, манылы ве догры шекилде меселәни аян эдип, олары хайран этди. Мухаммед-саллаллаху алейхи ве селлем, окаманы ве язманы билмейән бу арап адамсы, ниреден бу затлары билди? Элбетде Аллахың Өзүнден. Бу ерде Ислам душманларының йөңкеҗек болян башга төхметлери хем асылсыз болуп галды. Ол хем Расулуллах(сав)иң бу ылмы христианлардан аландыгыны айтмакларыды. Христианларың дини чешмелеринде бу затлар ёк ахыры! Яланлары йүзе чыкды.
Сура Меккеде мусулманлара ве ылайта-да Мухаммед(сав)е чекип чыдап болмаҗак психики ве физики эзъетлер берилйән дөврүнде индерилйәр. Сурадакы сюжетиң үсти билен Мекке мүшриклерине берк дуйдурыш берилйәр: ''Сиз Мухаммед(сав)е гарындаш ве тиредеш болсаңыз хем, оңа яманлык эдйәрсиңиз. Йөне соң пушман эдип гелмели болаймаң, Юсуф(ас)ың доганлары ялы'' ве нетиҗеде шейле хем болмадымы нәме? Мухаммед (сав) өз гошуны билен Меккә гиренде, мүшриклериң хеммеси ондан аман сорамадымы? Өз эден ишлеринден утанмадылармы? Эмма вагтында ыбрат алан болсадылар, хас говы боларды ве бу гүн бу утанч ве масгара ягдая дүшмездилер. Шунча гүнә газанмаздылар. Мусулманлара гаршы сөвешлерде шунча адам йитирип, довзахы бойламаздылар. Мүшриклере дуйдурыш бермек билен, сураның аятлары му'минлере-де гөвүнлик берйәр ве кәбир дерс-ыбратлары берйәр:
1. Ниреде ве нәхили шертлерде болсаңыз хем, таквалыгы ве Аллах Тагала билен мухаббет багыны йитирмели дәл. Шонда Аллах сизлик болар ве хөкман ярдам эдер.
2. Мусулман бенде хемише дин душманлары тарапындан кынчылыклара, эзъетлере ве сүтемлере сезевар болар. Бу Аллахың үйтгемез Сүннети. Шейдип Аллах му'мин бенделериң иман-ыгтыкатларыны бекидйәр, олары сынаяр. Шол сынаглардан ыхлас ве таквалык билен гечйән му'минлериң гүнәлери шол саяда дөкүлйәр ве согаплары артып, Аллахың нездинде дереҗе-абрайлары ёкарланяр.
3. Мусулманлара аял фитнесиниң, шехвет ве зынаның шейтан ишлеридиги дүшүндирилйәр. Расулуллах(сав) бир хадисында шейле буюряр: ''Мен өтүп гиденимден соң умматыма ики саны улы фитне ызымда галдырярын: байлык сөйгүси ве аяллар.''
4. Гөриплигиң адамы гөр, нәхили гүнә ишлере итерҗекдиги айдыляр. Мекке мүшриклери хем эсасан гөрипликлери себәпли, Расулуллах(сав)ден йүз өвүрйәрдилер дәлми?
Сураның соңкы аятлары болса, Юсуф(ас) роваятыны җемлейәр. Билшиңиз ялы, Исламда тефеккүре (пикирленмеклиге, гөз етирмеклиге) улы үнс берилйәр. Бир сагат тефеккүр бирнәче йыл ыбадата барабардыгы айдыляр. Аҗың халына докуң дүшүнмейши ялы, бу сураның манысына-да диңе эзъет ве җепа чекйән мусулманлар долы маныда дүшүнип билерлер. Юсуф(ас)ың рухы хал-ягдайына, онуң сабрына, Аллаха болан сөйгүсине диңе өзи зындан сынагындан гечен адам долы маныда дүшүнип билер. Юсуф(ас)ың дөврүнден мусулманлар зындана 'Медресе' дийип башладылар. Зындан му'мине диңе Аллаха бил багламаны, соңсуз умыт билен диңе Оңа ялбармак ве япышмак герекдигини, бүтин калбы ве дуркы билен Ярадана багланмалыдыгыны өвредйәр. Аллахдан башга дүнйәдәки бүтин гүйч ве иктидарларың бош ве бидерекдигине гөз етирдйәр. Аллахың берйән рызкына, ныгматларына гөз етирип, дүшүнип, шүкүр этмәни өвредйәр. Зындан кынчылыклары, йыллар бойы шол ерде яшамаклык, йүзлерче адамың ыкбалына душ гелмеклик, адамлары ве иң эсасы өзүңи танамаклык оңа хич билмейән затларыны өвредйәр. Адамың, дурмушың нәхилидигини, өзенини, дүйп манысыны өвредйәр, хемме тараплайын диен ялы танадяр. ''Өзүни танан Раббыны танар'' хадисы гөр, нәхили манылы. Адамы ички дүнйәси, гурлушы, хәсиети, долы ве бүтин сырлары билен диңе кынчылыклар үсти билен танаса боляр. Зындан адамың ләликлигини, капризлерини ёк эдип, сабыр-канагат гүйҗүни артдыряр. Адама кын шертлерде шүкүр эдип яшамагы өвредйәр. Диңе өзүңи алада этмән, көпчүликлейин оңушып, агзыбир ве аркалашыклы яшамагы өвредйәр. Бу ерде туссаг адамкәрчилигиң, бирек-биреге рехимдар болмагың, гиңлигиң ёкары дереҗелерини өвренйәр. Бу ердәки яшайшың берйән ыбрат-дерслериниң чарчувасында (рамкасында) өңки яшайшыны долы анализ этмәни, ялңышларына долы гөз етирмәни өвренйәр. Өң үнс бермән, деңинден гечип гиден меселелерини адама гөркезйәр…
-СОҢЫ-