Mugallym

Hikmetler ummanyndan:

Kä adam Allatagaladan nämedir bir zat dilemek üçin ybadat edýär. Bu ybadat söwdagärleriň ybadatydyr. Kä adam özüniň Allatagalanyň sadyk guludygyny bildirmek üçin ybadat edýär. Bu gullaryň, hyzmatkärleriň ybadatydyr. Kä adam bolsa Allatagalanyň eden işlerine şükür edip ybadat edýär. Bu ybadat Allatagalanyň azat bendeleriniň edýän ybadatydyr.

Абдылла ибн Апбас шейле диййәр: «Сиз өлүм дүшегинде ятаны гөрениңизде оңа ягшы затлары айдып, оны бегендириң! Ол Реббине ягшы пикирде говушсын. Дирикә хем оны Эзиз ве Җелил Ребби билен горкузың».

* * *

Мухаммет ибн Кагп Куразы шейле диййәр: «Гулуң җаны богазына геленде бир перишде онуң янына гелип: «Эй, Алланың досты! Саңа салам болсун! Алла саңа салам айдяр» диер. Соң: «Олар перишделериң: «Сизе салам бол­сун, эден ишиңиз себәпли җеннете гириң» ди­йип, җанларыны алан ягшы кишилеридир»[1] аятыны окап, онуң рухуны алар».

* * *

Абу Рухм Семмайы шейле диййәр: «Абу Эйюп Энсары шейле дийди: «Адамың рухы алнан махалы, Алланың гулларындан рехмет эдилен кишилер оны гаршы аларлар. Сораг бермек үчин онуң янына гелерлер. Соң бири-бирлерине: «Гой, доганыңыз дынҗыны ал­сын, ол гайгы ичиндеди» диерлер. Соң оңа йүз­ленип: «Пылан нәме этди? Пылан аял нә­ме этди? Пыланы өйлендими?» дийип сорар­лар. Эгер соралян шахс онуң өзүнден өңүрти ёгалан болса, олара: «Ол вепат болды» җога­бы­ны берер. Олар хем: «Биз Алладан гелдик ве элбетде, оңа гайдып барарыс. Өлүм оны эҗе­си болан довзаха алып гитди. Ол нәхили эрбет эҗе, нәхили эрбет тербиелейҗидир» ди­ер­лер.

Соң онуң эден амаллары гөркезилер. Эгер говы болса оңа бегенерлер ве бири-бирлерине бушлап: «Эй, Аллам! Бу сениң гулуңа ныгма­тың­дыр. Оны артдыр!» диерлер. Эгер эрбет амал гөрселер: «Эй, Аллам! Гулуңа өзүң мер­хе­мет эт» диерлер».

* * *

Мухаммет ибн Кагп Куразы: «Элбетде, зе­мин бир адам себәпли ве бир адам үчин аглар. Ягны өз үстүнде Эзиз ве Җелил Алла табын­лык билен амал эдениң өлүми үчин ве гүнә иш эден киши үчин хем аглар» дийип, шу аяты окады: «Асман ве земин олара (капыр­ла­ра) агламады. Олар өзлерине мөхлет берлен­лер хем болмадылар»[2].

* * *

Абдылла ибн Ас шейле диййәр: «Хакы­кат­дан хем мөминлериң рухлары зерзир[3] ялыҗак бир гушуң ичинде бири-бирлери билен тан­шар­лар ве җеннетиң мивелери билен иймит­ленерлер».

* * *

Осман ибн Абдылла бизе Ибн Эвсден шей­ле роваят эдйәр: «Сагыт ибн Җубейр онуң яны­на гелип: «Мениң үчин доганымың гы­зын­дан[4] янына гирмегим үчин ругсат сора» дий­ди. Осман: «Онуң үчин ругсат сорадым» дийди. Ол хем гирип, оңа салам берди. Соң он­дан:

— Янёлдашың сени нәхили саклаяр? — ди­йип сорады.

Ол хем:

— Гүйҗүниң етдигине гөрә саклаяр — ди­йип җогап берди.

Соң ол Осман өврүлип:

— Эй, Осман! Оңа ягшы гатнашык эт. Се­бәби сен оңа нәме этсең, онуң хабары мерхум какасы Амр ибн Эвсе гелер — дийди.

Ол хем:

— Мерхумлара дирилериң хабары гелйәр­ми? — дийип сорады.

Онда ол хем оңа:

— Хава, якын досты болан хер киме, хөк­ман якынларының хабарлары гелер. Хайыр бол­са, оңа бегенер ве шатланар. Эгер шер болса, гынанар ве гайга батар. Хатда олар өлен бир адамыны сорарлар. Җогабында: «Ол адам ёгалды ахыры, ол сизиң яныңыза гелмедими?» дийлер. Онда бейлекилер: «Онда оны довзах өзүне чекендир» диерлер» — дий­ди».

---