Mugallym

Hikmetler ummanyndan:

Alymlar bilen oturyşgyn. Sebäbi Allatagala, göýä ýeri asmanyň ýagmyry bilen direldişi kimin, kalplary ylym nury bilen direldýändir.

Хасан Басры Аллатагаланың: «Алла рыс­га­лы гулларындан исләнине бол эдип берер ве исләнине хем өлчеге гөрә берер»[1] аяты хакда: «Ол хайырлы боланы сайлар» дийди.

* * *

Езит ибн Хабып шейле диййәр: «Ким халал газанч билен яшамакдан утанмаса, кынчылы­гы ве зәхмети еңләр, текепбирлиги ве улум­сы­лы­гы болмаз».

* * *

Абуд-Дерда шейле диййәр: «Маллы-мүлкли кишилер иййәрлер, биз хем иййәрис, олар ичйәрлер, биз хем ичйәрис, олар гейинйәрлер, биз хем гейинйәрис, олар мүнйәрлер, биз хем мүнйәрис. Оларың мал-мүлклери көп, оңа се­редйәрлер, биз хем олара середйәрис. Йөне ха­саплары олара дегишлидир, биз болса бу ха­сапдан азатдырыс».

* * *

Омар ибн Хаттап шейле диййәр: «Дүнйәде аз зат билен чәкленмек йүрек ве беден үчин рахатлыкдыр».

* * *

Вехп ибн Мунеббех шейле диййәр: «Дүнйә билен ахырет ики аяллы адама меңзәр. Би­ри­ни разы этсе, бейлекисини өйкеледер».

* * *

Хасан Басры шейле диййәр: «Сахабаларың бири Ресулалладан:

— Гөвнүмизиң ислейән, эмма оңа гүйҗү­ми­зиң етмейән кәбир затлары боляр. Мунда биз үчин согап бармы? — дийип сорады.

Пыгамберимиз оңа:

— Мунда согап берилмесе, онда нәме би­лен согап берлер?» — дийип җогап берди».

* * *

Мугавыя ибн Абу Суфян шейле диййәр: «Шу мүнбериң үстүнде Ресулалланың шейле диендигини эшитдим: «Дүнйәден диңе бела ве питне чыкар. Сизиң амалыңыз бир габа мең­зәр. Онуң дашы арасса болса, ичи хем арасса болар. Эгер дашы хапа болса, ичи хем хапа болар».

* * *

Абдылла ибн Амр шейле диййәр: «Дүнйә ка­пырың җеннети, мөминиң зынданыдыр. Мө­миниң җаны чыкандакы халы зындандан чыкарылан адамың ягдайына меңзәр. Зын­дан­дан чыкарылансоң, ер йүзүнде ислейши ялы гезмәге башлар ве рахатлыга етер».

* * *

 Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Пыгамбер алайхыссалам шейле дийди: «Дүн­йә мөминиң зынданы ве мәтәчлик мека­ны­дыр. Ол дүнйәден айрылансоң, зындандан – шол мәтәчлик меканындан чыкдыгы болар».

* * *

Абдылла ибн Амр ибн Ас шейле диййәр: «Пыгамбер алайхыссалам айтды: «Өлүм мө­мин үчин совгатдыр».

* * *

Мухарып ибн Десар шейле диййәр: «Хай­се­ме менден:

— Өлүм саңа шатлык берйәрми? — дийип сорады.

Мен хем:

— Ёк — дийдим.

Онда ол:

— Өлүм оңа шатлык бермейән болса, ол адам ногсанлы адамдыр — дийди».

* * *

Абу Абдырахман шейле диййәр: «Абу Аг­вере Сулеми бир меҗлисде отырды. Бир адам оңа:

— Алла мениң үчин өлүмден хас леззетли баш­га зады ярадан дәлдир — дийди.

Онда Абу Агвере Сулеми шейле дийди: 

— Сениң ягдайың ялы ягдая эе болмагым, мениң үчин гымматбахалы гызыл дүелериң берилмегинден хем говудыр. Йөне мен шу үч зады гөрмезден өңүрти өлмеги арзув эдйәрин: 1. Несихат эден махалың рет эдилсе; 2. Аз­гын­чылык башлан махалы дүзетмәге гүйҗүм етмесе; 3. Көп яшап, гүйчсүз, ише ярамаз яг­дайда галсаң.

* * *

Шурахбил ибн Мүслим шейле диййәр: «Амр ибн Эсвет Анси гөвнүхошлыга ве текеп­бирлиге себәп болар өйдүп, көпленч доймагы терк эдерди».

* * *

Микдат ибн Магды Керп шейле диййәр: «Ресул­алланың шейле диендигини эшитдим: «Ынсаның гарны ялы долдурян башга эрбет зат ёкдур. Онуң үчин гырмылдар ялы мукдар­да иймек етерликдир. Эгер муны эдип билме­йән болса, ашгазанының үчден бирини наха­ра, үчден бирини сува, үчден бирини дем ал­ма­га гоймалыдыр».

* * *

Эйюп ибн Осман шейле диййәр: «Ресулал­ла бир адамың гәгирендигини эшитди. Ол оңа: «Аша көп иймеги азалт. Себәби кыямат гүни иң көп ач галҗаклар дүнйәде иң көп ий­йән­лердир».

* * *

Абдылла ибн Омарың оглы Хемзе шейле диййәр: «Ибн Омарың янында хернәче көп иер ялы зат болса хем, өң нахар иен болса, үстүне ийип, гарныны герк-гәбе доюрмазды. Ибн Матыг ол хассаланансоң янына гелди. Ибн Омарың гаты хорланандыгыны гөрди. Онуң аялы Сафие бинти Абу Убейде:

— Оңа нахар биширип берсеңиз, бедени ерине гелсе — дийди.

Ол хем:

— Биз хем шейдйәрис. Йөне ол машга­ла­сы­ны, янындакылары хич кими гойман на­хара чагыряр. Сиз бу меселеде онуң билен гүр­лешсеңиз герек? — дийди.

Онда Ибн Матыг оңа:

— Эй, Абу Абдырахман! Бирнеме ийип, өзү­ңизе гелсеңиз говы боларды — дийди.

Ол хем:

— Хакыкатдан хем, мен сегсен яшымың ичинде. Өмрүмде гарнымы екеҗе гезек хем долы доюрмадым. Инди болса, өмрүмден өрән аз вагт галанда, гарнымы доюрмагымы исле­йәр­мисиңиз?! – дийди».

* * *

Абу Зер шейле диййәр: «Достум пыгамбер ма­ңа шу маслахатлары берди: «Чорба биши­рен махалың сувуны көпелт, гоңшуларыңдан бир машгаланың халына серет ве бу нахардан олара хем бер».

* * *

Абдылла ибн Омарың аялы Сафие бинти Абу Убейде айдяр: «Мен онуң хич герк-гәбе доян­дыгыны гөрмедим. Бир гезек мен онуң үчин нахар тайярладым. Онуң ики етими бар­ды, олары чагырды. Биле нахар ийдилер. Олар уклансоңлар, башга бир зат гетирдим. Ол маңа ене олары чагырмагымы сорады. Мен:

— Олар укладылар, гарынлары док — дий­дим.

Онда:

— Эхли-суффадан кәбирини чагыр — дий­ди ве гарыплары чагырып, олар билен биле на­хар ийди».

* * *

Абдылэзиз ибн Равват шейле диййәр: «Ибн Омар бир ере барярка, ёлда дүшледи. Онуң азык­лары хениз гелмәнди. Достлары бу ягда­йы гөрүп, оңа өз нахарларындан ибердилер. Ибн Омар машгаласы билен отырды. Шол ма­хал гарыплар гелди. Ибн Омар янындакы нахара серетди. Нахарларың иң говусының этли дограмадыгыны гөрди. Нахары олара бермек үчин питини галдырды. Онда оглы питини тутуп:

— Бу нахарларың иң говусы, оны бизе бер, ине, бу ерде башга нахар бар — дийди.

Онда Ибн Омар:

— Мен мунуң билен кыямат гүни бойнумы халас этмек ислейәрин — дийди».

* * *

Шехр ибн Хушып шейле диййәр: «Нахарда шу дөрт зат бар болса, ол киши әхли зады бар хасапланар:

1. Аслы халал болса;

2. Алланың ады билен башланса;

3. Оңа узанан эл көп болса;

4. Ийлип болансоң, Алла хамду-сена ай­дыл­са».

* * *

Абу Салых шейле диййәр: «Хезрети Әшә­ниң янында нахар ийилди. Онда ол:

— Онуң үстүне зат гошуң! — дийди.

Олар:

— Нәме гошалы? — дийип сорадылар.

Хезрети Әше:

— Нахар ийип боланыңыздан соң, Алла хамд-у сена айдың — дийди».

* * *

 Абу Бекр ибн Хафс шейле диййәр: «Ибн Омар Мекге билен Мединәниң арасында гат­на­ярка, дестерханың башындан ёканч кесел­ли­ни, ала гетирмелини я-да хайсыдыр бир хас­салыга сезевар болан кишини ковмазды. Хатда олар билен биле отурарды. Бир гезек сачак башында отыркалар, ики саны медине­ли эмир гелди. Салам бердилер. Отуранлар хем геленлере «хош гелдиң» дийип салам­ла­рыны алдылар. Олара ер бердилер. Онда Аб­дыл­ла ибн Омар йылгырды. Бу ики эмир онуң йылгыранына гең галдылар. Ондан:

— Эй, Абдырахманың какасы, гүлдүңиз, Ал­ла сизи гүлдүрсин. Йөне сизи гүлдүрен зат нәме? — дийип сорадылар.

Онда ол:

— Шу огулларымың халына гең галып гүл­йәрин. Олар ач-сувсузлыкдан яңа агызлары кепәнлер геленде, олара зат бермән гыс­ган­яр­лар. Супрада дарлык гөркезип, эзъет эд­йәр­лер. Хатда оларың бири ики кишилик ер ту­туп билсе, олары гысып чыкармак үчин бу иши эдйәр. Сиз икиңиз гелдиңиз. Яныңызда етер­лик мукдарда ёл азыгыңыз болса хем, си­зе деррев сачак башында ёл ачдылар, «гел, геч» дийдилер. Олар нахарларыны ислемейәне ийдирйәрлер ве мәтәчлерден гысганярлар — дийди».

---